دلیل بروز یائسگی زودرس

در این مقاله در ارتباط با مرحله حساس از زندگی خانم ها صحبت می شود. مرحله ای که برای اغلب خانم ها هراس انگیز است. یائسگی برخلاف اسمش به معنای یاس از زندگی نیست. این دوران که اغلب بین ۴۸-۵۲ سال رخ می دهد، یک روند بیولوژیک طبیعی بدن است که باعث می شود نگرانی های یک خانم در مورد بارداری و قاعدگی به پایان برسد. اما حس زنانگی را خاموش نخواهد کرد. تحقیقات نشان می دهد طول عمر بعد از یائسگی تقریبا برابر با سال های عادت ماهیانه (متوسط ۳۰ سال) است.

چه اتفاقاتی در بدن رخ می دهد که منتج به یائسگی می شود؟
به موازات افزایش سن، به تدریج تخمدان ها هورمون های تنظیم کننده قاعدگی (یعنی استروژن و پروژسترون) کمتری تولید می کنند و با گذشت زمان، بلوغ تخمک در تخمدان ها هم مختل شده و از طرف دیگر افزایش هورمون پروژسترون پس از تخمک گذاری به میزان قابل توجهی کاهش می یابد (پروژسترون هورمونی است که بدن را برای بارداری آماده می سازد.) این تغییرات هورمونی منجر به کاهش توانایی باروری می گردد که با توقف عادت ماهیانه نمود پیدا می کند.

این وقایع اگر قبل از سنین ۴۰ سالگی شروع شوند زنگ خطری برای یائسگی زودرس محسوب می شود. در این حالت تخمدان ها قادر به ساختن هورمون نیستند و به تحریکات هیپوفیز که تنظیم کننده تخمدان هاست پاسخی نمی دهند.

این مسئله به این خاطر حایز اهمیت است که با شروع یائسگی احتمال بچه دار شدن خانم ضعیف می شود و از طرفی با تغییرات هورمونی بروز بیماری های مزمن (پوکی استخوان، بیماری های قلبی- عروقی و…) سرعت می گیرد. در این حالت فرد با قطع ناگهانی یا طولانی شدن فواصل قاعدگی رو به رو می شود که با علائمی مثل گرگرفتگی، بدخوابی های شبانه و تعریق همراه است. پیش از یائسگی زنان خطر کمتری نسبت به مردان برای ابتلا به حمله قلبی یا مغزی دارند. پس از یائسگی این خطر در زنان افزایش می یابد و پس از ۶۵ سالگی با مردان برابر می شود.

تشخیص بیماری
اغلب بعد از بررسی سابقه خانوادگی و سایر بیماری ها، دو بار آزمون هورمون FSH با فاصله یک ماه از هم دستور داده می شود. اندازه گیری مقدار این هورمون در خون روشن می کند که آیا تخمدان ها درست کار می کنند یا نه. FSH موجب می شود تخمدان ها استروژن تولید نمایند. زمانی که تولید استروژن در تخمدان ها کاهش می یابد، FSH افزایش پیدا می کند. سطح خونی FSH بالاتر از mlU/40ml بعنوان معیاری برای سنجش بروز یائسگی بکار می رود. البته هورمون های دیگری نظیر استرادیول هم در سطوح پایین نشان دهنده یائسگی در نظر گرفته می شوند.

تنش ها و بحران های شدید عاطفی می توانند موجب یائسگی زودهنگام شوند

دلیل بروز یائسگی زودرس:

۱- برخی جراحی ها (هیسترکتومی یا برداشت رحم)
در عمل هیسترکتومی، برداشتن رحم به تنهایی موجب یائسگی نمی شود زیرا تخمدان ها وظیفه ترشح هورمون های استروژن و پروژسترون را به عهده دارند؛ اما در صورتی که هم تخمدان ها و هم رحم برداشته شوند یائسگی به سرعت بروز می کند.

۲- شیمی درمانی و پرتودرمانی
این درمان های بیماری سرطان می توانند محرکی برای یائسگی باشند و موجب ظهور علایمی نظیر گرگرفتگی در طی دوره های درمان و یا در طی مدت ۳ تا ۶ ماه گردند.

۳- عدم کفایت اولیه تخمدان
در دوران جوانی اگر مقدار هورمون استروژن کاهش و مقدار هورمون تحریک کننده فولیکول ها (FSH) افزایش یابد می تواند بیانگر از کارافتادگی زودرس تخمدان ها باشد. ۴-۱ درصد از جمعیت زنان به این بیماری دچار می شوند و نازایی از پیامدهای آن است.

۴- شیوه زندگی
تنش ها و بحران های شدید عاطفی می توانند موجب توقف چرخه فعالیت تخمدان ها شوند و یائسگی زودهنگام را در زنان پدید آورند.

۵- کم وزنی های طولانی (بی اشتهایی عصبی)
زنانی که به مدت طولانی از رژیم های غذایی سخت پیروی می کنند، بیشتر در معرض یائسگی های زودتر از موعد هستند.

۶- اضافه وزن های زیاد
به همان میزان که کمبود مفرط وزن نگران کننده است، چاقی هم با اختلال در ترشح هورمون ها احتمال نارسایی تخمدان و در نهایت نازایی را افزایش می دهد. پس مثل همیشه حفظ تعادل وزن بهترین اقدام است.

۷- اختلالات هورمونی
(ترشح غیرعادی یا کارکرد نادرست گنادوتروپین ها FSH و LH)

۸- بیماری های خودایمنی
(اختلالات تیرویید، آرتریت روماتیسمی، نارسایی غده های فوق کلیه، لوبوس)

۹- سیگار کشیدن
زنانی که سیگار می کشند به علت عدم توازن هورمون های تخمدانی زودتر دچار یائسگی می شوند.

۱۰- مواجه با آلاینده ها
یکی از مهم ترین عللی که برای یائسگی زودرس در نظر گرفته می شود، مواجهه با آلاینده های مختلف است. منظور از آلاینده انواع آفت کش ها، اجزای تشکیل دهنده پلاستیک، شوینده ها، انواع رنگ ها و عطرهاست.

 زنانی که سیگار می کشند به علت عدم توازن هورمون های تخمدانی زودتر دچار یائسگی می شوند

متهمان ردیف اول
دی استرهای اسید فتالیک که به طور کلی فتالات نامیده می شوند گروهی از مواد شیمیایی آلی هستند که در صنعت پلاستیک سازی به منظور شکل پذیری و در وسایل آرایشی به عنوان نرم کننده مورد استفاده قرار می گیرند. این مواد به اجزای دیگری مثل پلی وینیل کلرید (PVC) و پلیمرهای استیرن افزوده می شوند. احتمال آلودگی محصولات غذایی با فتالاهای حاصل از منابع مختلف زیاد است؛ اما نگرانی اصلی در مورد انتقال از بسته بندی مواد غذایی است که تا حدی قابل پیشگیری است.

میزان انتقال به غذا از بسته بندی، با افزایش دما بالا می ورد. فتالات ها قابل حل در چربی هستند و در بسیاری از محصولات پرچرب نظیر محصولات لبنی، گوشت، تخم مرغ، ماهی های چرب بزرگ و روغن ها یافت شده اند و درواقع با خوردن چربی های حیوانی راهی برای ورود این مواد به بدن باز می شود.

لوازم آرایشی گرچه در نگاه اول چهره ای زیباتر خلق می کنند اما در درازمدت خود باعث و بانی پیری زودرس پوست می شوند؛ زیرا در مواد آرایشی و لاک ناخن هم فتالات وجود دارد. فراموش نکنید خوشبوکننده های شیمیایی هم حاوی ترکیبات سمی هستند. بنابراین به جای استفاده از آنها از گلبرگ های طبیعی یا بوی لیمو استفاده کنید. مطالعات حاکی از این است که زنانی که در معرض آلاینده هایی نظیر فتالات هستند ۲-۳ سال زودتر از سایرین یائسگی را تجربه می کنند.

بیسفنول آ (BPA) ماده سرطان زای دیگری است که به وفور در ظروف پلاستیکی بکار گرفته می شود و مدت طولانی در بدن باقی می ماند؛ پس هرچه قوطی پلاستیکی دارید همین امروز دور بریزید و بطری های شیشه ای زیبا را جایگزین آنها کنید. در تولید پلاستیک پلی کربنات و رزین های اپوکسی، بیسفنول آ مونومری اصلی است. وقتی در این پلاستیک ها مایعات گرم ریخته می شود، بیسفنول آ ۵۵ بار سریعتر از حالت عادی نشت می کند. در پلاستیک های نوع ۳ که به پی وی سی معروفند از بیسفنول آ استفاده شده است.

وسواس در تمیز کردن را کنار بگذارید
سراغ شوینده های بی خطر مثل ترکیب جوش شیرین، سرکه و آبلیمو بروید که هم قدرت پاک کنندگی بالایی دارند، هم نگرانی کمتری ایجاد می کنند. بسیاری از این مواد بطور ناخواسته هر روز در کنار ما هستند.

مثلا در آب و خاک و هوا. اما بخش عمده ای نیز با نحوه زندگی ما مرتبط است. به بیان دیگر نمی توان به طور کامل تماس با چنین موادی را به صفر رسانید، اما می توان با روش هایی آن را کم کرد. به طور مثال با بررسی برچسب و خریداری محصولات طبیعی که میزان کمتری پارابن، فتالات دارند.

 استفاده زیاد از شوینده های شیمیایی می توانند منجر به یائسگی زودتر در زنان شود

رژیم غذایی مناسب
طی چند سال اول پس از یائسگی تراکم استخوان ها با سرعت بیشتری کاهش می یابد. این کاهش می تواند منجر به کاهش توده استخوانی و نهایتا پوکی استخوان شود. تغذیه سالم به خصوص مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم، ویتامین D می توانید کمک زیادی در پیشگیری از پوکی استخوان داشته باشد. ورزش منظم و حداقل روزانه ۳۰ دقیقه و به صورت ملایم مانند پیاده روی، شنا و… می تواند باعث کاهش استرس، مشکلات روحی، پوکی استخوان، بهبودی خلق و خو و وضعیت خواب شود.

ایزوفلاون های موجود در لوبیای سویا منجر به تعادل در هورمون های استروژنیک می شود. مطالعاتی در زمینه اثربخشی و ایمنی مکمل های ایزوفلاون های تغلیظ شده سویا در حال انجام است. ولی توصیه به مصرف غذاهای طبیعی ارجحیت دارد. لگنین موجود در بذر کتان نقش تعدیل گر هورمون های جنسی را ایفا می کند.

مصرف روزانه تخم کتان آسیاب شده همراه با قهوه به میزان ۱- ۲ قاشق سوپخوری می تواند سودمند باشد.

دریافت روزانه ۴۰۰IU ویتامین E مخلوط توکوفرول و توکوتریول به فرم طبیعی می تواند در تخفیف علایم یائسگی موثر باشد. ویتامین های گروه B هم می توانند در رفع استرس ناشی از آغاز زودهنگام یائسگی موثر باشند. روغن پامچال یا هسته مویز به عنوان منبعی از گامالینولنیک اسید (GLA) که نوعی اسید چرب ضروری در سنتز پروستاگلاتدین و تعدیل علایم یائسگی است. گیاه پنج انگشت (نام علمی: Vitex angus- castus) که حاوی استروژن گیاهی است، دارای مواد موثره ای است که می تواند روی محور هیپوفیز- تخمدان تاثیر گذاشته و به بهبود اختلالات قاعدگی از جمله یائسگی زودرس کمک کند.