رشد و تکامل دو واژه ای هستند که همیشه در کنار یکدیگر به کار می روند. دو بازویی که از بدو تولد به کودک شما کمک می کنند تا بزرگ شود و دوره های مختلف زندگی را طی کند تا تبدیل به یک انسان بالغ شود. این دو مقوله عمده ترین تغییرات کودک را تشکیل می دهند پس شناخت و توجه به آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل تصمیم گرفتیم مهم ترین نکات مربوط به هر یک را در بازه زمانی تولد تا یک سالگی کودک بررسی کنیم.

شیوا فرجی، کارشناس ارشد تغذیه درباره این موضوع می گوید:
رشد، تغییری کمی است که پارامترهایی مانند افزایش وزن، قد و اندازه بدن را مورد توجه قرار می دهد و در مقابل نمو یا تکامل، تغییرات کیفی است که شامل افزایش توانایی ها و مهارت های کودک مثل صحبت کردن، مهارت های حرکتی و مانند اینها می شود.
مهم ترین زمان رشد و نمو هر کودکی سه سال اول زندگی اوست. بنابراین باید توجه داشته باشیم که مواد غذایی که برای خوراک بچه ها استفاده می کنیم و آنچه به کودک خود یاد می دهیم، از اهمیت بالایی برخوردار است. در توضیح این دو مقوله ما به ابتدا به رشد و آیتم های کمی می پردازیم و سپس در مطلبی دیگر نمو و تکامل را با هم بررسی خواهیم کرد.

سه پارامتر اساسی
بچه ها هنگامی که به دنیا می آیند با سه پارامتر کمی سنجیده می شوند: قد، وزن و دور سر. این اطلاعات در بدو تولد ثبت می شود چون به عنوان اولین داده هایی که کودک از ژنتیک با خودش حمل می کند، از منظر پزشکی ارزشمند است.
ژنتیک، جثه و قد پدر و مادر، شرایط محیطی مادر در زمان بارداری و آب و هوا، همه اینها در اینکه بچه شما با چه قد و وزن و چه خصوصیاتی متولد شود، موثر هستند.
رشد نوزاد یک پدیده ممتد است پس اگر در جایی قطع شود باید به آن توجه کرد، زیرا نشان دهنده بر هم خوردن روال و نظم است که ممکن است ریشه در بیماری و مشکلات جدی داشته باشد. علاوه بر این رشد، عموما یکنواخت است. البته در ابتدای تولد خیلی سریع تر اتفاق می افتد اما به مرور کندتر می شود.

رشد نوزاد یک پدیده ممتد است پس اگر در جایی قطع شود باید به آن توجه کرد
تنها در یک سال، وزن سه برابر می شود!
نوزادی که به صورت نرمال به دنیا می آید (غیر از نارس) حدود ۲/۵ تا ۴ کیلوگرم وزن دارد که میزان متوسط آن در حدود ۳ کیلو و ۳۰۰ گرم است. در سه ماه اول رشد، نوزاد روزانه ۲۶ تا ۳۰ گرم وزن اضافه می کند که در نتیجه ماهی ۷۸۰ تا ۹۰۰ گرم به وزن او افزوده می شود.
در سه ماهه دوم رشد وزن او به  ۱۷ الی ۱۸ گرم در روز می رسد که باعث می شود هر ماه ۵۱۰ تا ۵۵۰ گرم وزن اضافه کند و در سه ماهه سوم افزایش وزن روزانه او به ۱۲،۱۳ گرم در روز کاهش می یابد که در نتیجه ماهی ۳۵۰ گرم به وزن او افزوده می شود.
در سه ماه چهارم نیز هر ماه ۲۷۰ گرم به وزن بچه اضافه می شود که به دلیل متوسط ۹ گرم افزایش وزن روزانه است. در کل می توان گفت که وزن هر نوزادی تا پایان یک سالگی، سه برابر وزن او در هنگام تولد می شود.

بیشترین رشد سر، در سال اول زندگی
قد هر نوزادی هنگام تولد در حالت طبیعی بین ۴۸ تا ۵۳ سانتی متر است که متوسط اندازه آن ۵۰ سانتی متر است. بعد از پایان یک سالگی قد کودک حدود ۲۵ سانتی متر رشد داشته است. این روند تا زمان بلوغ ادامه پیدا می کند و هر سال ۵ الی ۶ سانتی متر به قد کودک افزوده می شود.
اندازه دور سر آخرین پارامتر مهم در رشد است. هنگام تولد، دور سر بین ۳۳ تا ۳۷ سانتی متر است که نشان دهنده سلامت نوزاد است و اگر کوچک تر یا بزرگ تر از این اندازه باشد باید به دقت بررسی شود زیرا ممکن است نشان دهنده وجود تومور یا بیماری هایی در سر او باشد. دور سر هر کودکی در پایان یک سالگی به طور متوسط به ۴۷ سانتی متر می رسد. بعد از یک سالگی روند رشد دور سر کند می شود به طوری که تا پایان ۶ سالگی تنها ۸ سانتی متر رشد می کند و به ۵۵ سانتی متر می رسد.

منحنی رشد چطور رسم می شود؟
همان طور که می بینید عددهایی که برای وزن، قد و دور سر نوزاد گفتیم، نشان دهنده ویژگی امتداد و البته یکنواختی رشد کودک است که ابتدا با سرعت بیشتر و سپس آهسته تر صورت می گیرد. به همین دلیل می توانیم بگوییم که رشد امری یکنواخت است، زیرا تابع قوانینی است. قوانینی که در قالب عددهای خاصی می توان آنها را پیش بینی کرد. روند آن نیز مشخص است: ابتدا سریع تر و بعد کندتر.
پزشکان با مطالعه و دریافت این قوانین آنها را به صورت یک منحنی درآورده اند. همان نمودارهای رشد کودک که در ابتدای تولد با کارت واکسن کودک، به شما می دهند و طبق آن می توانید رشد کودک خود را مشاهده کنید و پزشک یا کسی که روند رشدرا پایش می کند بر اساس آنها وضعیت سلامت و رشد کودک را بررسی کند.