راجع به جراحی افزایش قد بیشتر بدانید

بالاخره طاقت نمی‌آورید و ماجرا را جویا می‌شوید، ابتدا از جواب دادن طفره می‌رود و می‌گوید همیشه قدش همین بوده است، اما بالاخره اعتراف می‌کند که جراحی افزایش قد انجام داده است.

با پیشرفت هر روزه علم، روش‌ها و تکنیک‌های جراحی جدیدی وارد حوزه پزشکی می‌شوند و این موضوع برای خیلی‌ها امیدبخش است. یکی از همین روش‌ها، جراحی افزایش قد است. خیلی از افراد قد کوتاه، جراحی را پایان کابوس کوتاهی‌ قدشان می‌دانند، ولی آیا در مورد جراحی افزایش قد اطلاع دارید؟ آیا می‌دانید هدف از ابداع این روش چه بوده است؟ چقدر از عوارض و مشکلات این نوع جراحی اطلاع دارید؟ آیا تصور می‌کنید برای افزایش استخوان محدودیتی وجود ندارد؟

بسیاری از متخصصان ارتوپد معتقدند خیلی از افرادی که مراجعه می‌کنند، جزو افراد کوتاه قد به حساب نمی‌آیند. رشد اندام انسان به دو بخش تقسیم می‌شود؛ رشد طولی و رشد عرضی. رشد طولی در دخترها تا حدود چهارده سالگی ادامه دارد، در شانزده سالگی کند شده و بعد از آن بسیار کاهش پیدا می‌کند‌ ولی پسرها تا هجده سالگی رشد طولی دارند که ممکن است رشدشان تا بیست و دو سالگی تا چند سانتی‌متر نیز ادامه داشته باشد.

به‌طور کلی رشد طولی از سلول‌های رشد که در انتهای استخوان‌ها قرار گرفته است و ‌صفحه‌ رشد نام دارد، تامین می‌شود که در دخترها بعد از شانزده سالگی و در پسرها پس از هجده سالگی بسته می‌شود، ولی افزایش رشد عرضی اندام می‌تواند تا چهل و پنج سالگی ادامه داشته باشد؛ زیرا رشد عرضی توسط بافت پوششی استخوانی که «ضریب» نام دارد، تامین می‌شود، البته نوع فعالیت فرد (فشاری که در طول روز با توجه به فعالیت، به اندام وارد می‌شود) در افزایش عرضی اندام تاثیرگذار است.

میانگین قد با توجه به نژاد هر ملت متفاوت است. میانگین قد هر جامعه را براساس منحنی رشد ‌- که سن، وزن، سن اسکلتی و زمانی هر فرد در آن ترسیم می‌شود – و حد متوسط جامعه در نظر گرفته می‌شود. در این صورت اکثریت یا متوسط جامعه در این منحنی قرار می‌گیرند و درصد کمی‌ (کمتر از ۵ درصد) در بالا یا پایین منحنی هستند. همچنین با استفاده از منحنی رشد‌ (در هر جامعه‌ای متفاوت است) می‌توان قد افراد را ارزیابی کرد و بلندی یا کوتاهی آنها را سنجید؛ ولی در ایران آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد و در کتاب‌های پزشکی ‌(رفرانس میانگین قد) جامعه آمریکا در نظر گرفته شده است‌ که در ایران کاربرد ندارد؛ برای مثال در ناحیه شرق آسیا، چین، ژاپن و مالزی میانگین قدشان نسبت به میانگین قد جامعه آمریکا بسیار کوتاه‌تر است.

ژنتیک هر فرد مهم‌ترین عامل تاثیرگذار در بلندی یا کوتاهی هر فرد است، البته عوامل محیطی، اقتصادی، اجتماعی و تغذیه نیز موثر است؛ ولی به‌طور کلی ۹۰ درصد عامل ژنتیکی (۵۰ درصد ژن مادر و ۵۰ درصد ژن پدر) قد فرد را تعیین می‌کند. این‌که بعضی‌ها معتقدند با انجام بازی بسکتبال قد افزایش می‌یابد در بیشتر موارد صحیح نیست و به‌طور دقیق نمی‌توان آن را تضمین کرد. همچنین برای افزایش میانگین قد در منحنی رشد جامعه باید عواملی مانند رژیم غذایی، تغذیه مناسب، ورزش و … طی دهه‌ها ادامه داشته باشد تا بتوانند تاثیر بگذارند.

وقتی کوتاه بودن قد غیرطبیعی باشد، پاتولوژی یا بیماری تلقی می‌شود. مشکلات هورمونی مانند اختلال و کمبود در غدد رشد، غدد هیپوفیز و غدد تیروئید می‌تواند رشد قد را دچار مشکل کند؛ علائم دیگری نیز دارند، البته با مراجعه به متخصصان غدد می‌توانند کمبود هورمونی را اصلاح کنند. نکته قابل توجه این است که فرد تا زمانی که صفحه رشد باز است، مشکل کمبود هورمون را برطرف کند تا رشد طولی‌اش متوقف نشود. دسته دیگر، کسانی هستند که قد کوتاه دارند، ولی از جنبه‌های دیگر طبیعی هستند که به لحاظ پزشکی قد کوتاه به حساب نمی‌آیند.

بسیاری از مردم تصور می‌کنند جراحی افزایش قد جزو جراحی‌های زیبایی است، در صورتی که کسانی که عدم نابرابری طولی اندام داشته باشند، برای مثال یک پای‌شان کوتاه‌تر یا بلندتر از پای سالم باشد، برای درمان، جراحی افزایش قد را پیشنهاد می‌کنیم. عوامل ژنتیکی (هنوز علت‌شان مشخص نیست)، تومور، عفونت‌ها، تروما یا ضربه (در شکستگی که سلول رشد استخوان آسیب ببیند و رشد کافی نداشته باشد) باعث نابرابری طولی اندام می‌شود.

هر قدر نابرابری طولی اندام بیشتر باشد، فرد برای راه رفتن انرژی بیشتری مصرف می‌کند، زیرا مرکز ثقل بدن خیلی جابه‌جا می‌شود و انرژی بیشتری از فرد طلب می‌کند. راه رفتن فرد طبیعی به‌دلیل انقباض تعدادی از عضلات اندام تحتانی با کوشش زیادی همراه نیست، از طرفی لگن این بیماران به طرف اندام کوتاه‌تر کج می‌شود؛ اگر این شرایط درمان نشود، لگن در حالت کج و انحراف ثابت می‌شود و به دنبال آن ستون فقرات (ستون فقرات در لگن پایه‌گذاری شده است) انحراف پیدا می‌کند که با کمردرد همراه است.

در کوتاهی کمتر از پنج سانتی‌متر می‌توان از روش‌های دیگری نیز استفاده کرد. اگر کوتاهی یک یا دو سانتی‌متر باشد، با استفاده از لیفت و کفی در داخل کفش تعادل ایجاد می‌شود و اگر سه تا چهار سانتی‌متر باشد کفی زیر کفش قرار می‌گیرد ‌(یک پاشنه نسبت به پاشنه دیگر بلندتر است)‌ ولی در کوتاهی بیشتر از پنج سانتی‌متر درمان با جراحی توصیه می‌شود. روش جراحی افزایش قد به لحاظ درمانی و زیبایی یکسان است، ولی منطقی نیست که عضو سالم، تحت جراحی پرخطر با عوارض و مشکلات فراوان قرار بگیرد.

هر عمل جراحی، در هر قسمت از بدن می‌تواند عوارضی به همراه داشته باشد. بیمارانی که تحت درمان جراحی افزایش قد ‌(به لحاظ درمانی و زیبایی) صورت قرار می‌گیرند باید کنترل دقیق و پیگیری مرتبی داشته باشند.

یکی از عوارض شایع در جراحی افزایش قد احتمال عفونت در ناحیه‌ای که دستگاه به پوست متصل بوده است (حدود یک سال، این دستگاه از طریق پوست به استخوان وارد می‌شود) که رعایت بهداشت فرد در اولویت قرار می‌گیرد، در جراحی افزایش قد محدودیتی برای افزایش استخوان وجود ندارد؛ البته باید به تدریج و آرام باشد، ولی اگر عضله بیش از اندازه کشیده شود، سفت می‌شود و محدودیت حرکتی در مفاصل ایجاد می‌کند برای مثال، اگر ساق پا را بیش از حد بلند کنند، عضله سه سر ساقی یا تاندون آشیل سفت می‌شود، پا به سمت پایین منحرف شده و نوک پنجه به سمت پایین تمایل پیدا می‌کند. بنابراین برای جراحی بلند کردن، فیزیوتراپی دقیق و کامل تحت نظر پزشک اهمیت ویژه‌ای دارد.

از عوارض دیگر آن، تاخیر در جوش خوردن‌ (اگر استخوان‌سازی به اندازه صورت نگیرد) است که می‌توان از پیوند استخوانی برای تحریک جوش خوردن استفاده کرد. در این روش از سلول‌های استخوان‌ساز در ناحیه لگن برای ساق و ران پا استفاده می‌کنیم، دررفتگی یا نیمه دررفتگی مفاصل بالا و پایین ران یا ساق پا از دیگر مشکلاتی است که فرد را درگیر می‌کند، کسانی که حفره لگن‌شان به اندازه عمق نداشته باشد و یک مفصل ناپایدار در لگن داشته باشند، وقتی قد فرد را بلند می‌کنند، دررفتگی در مفصل ران ایجاد می‌شود. البته پزشک با رادیوگرافی قبل از جراحی، میزان تحمل مفصل ران را بررسی می‌کند.

مشکل دیگر، آسیب‌های عصبی است. وقتی وایرها و پین‌ها را از پوست به استخوان وارد می‌کنند، ممکن است اعصاب آسیب ببیند یا به دلیل افزایش استخوان، رشته‌های عصبی بیش از حد کشیده شوند که پزشک در ویزیت‌های مکرر عصب‌ها را بررسی می‌کند. در واقع جراحی افزایش قد یک فرآیند طولانی با عوارض نسبتا طولانی و غیرقابل پیش‌بینی است، بنابراین پزشک قبل از جراحی مشکلات و عوارض را با بیمار در میان می‌گذارد، حتی با افرادی که این عمل را انجام داده‌اند جلسه‌هایی می‌گذارند تا فرد تصمیم منطقی بگیرد.

در جراحی افزایش قد، در ابتدا استخوان‌ها را شکسته ‌(ران یا ساق پا) و اطرافش را دریل ‌(سوراخ) می‌کنند. البته سعی می‌شود در شکستن کورتکس استخوان ‌(لایه بیرونی استخوان) به مغز استخوان و عروق اطراف صدمه کمتری وارد شود سپس دستگاه مخصوص به نام «الیزاروف» را به‌وسیله پین‌ها و سیم‌هایی به دو سوی استخوانی که شکسته شده، وصل می‌کنند. این دستگاه دارای پیچ‌هایی است که هر شش ساعت باید ۲۵ درصد میلی‌متر چرخانده شوند تا استخوان‌ها را از هم دور کنند تا آنها در فضای خالی رشد کنند. نکته مهم این است که پزشک باید به طور مرتب با رادیوگرافی فاصله دو استخوان را بررسی کند.

گاهی ممکن است استخوان‌سازی به اندازه کافی نباشد، در این صورت فرآیند را متوقف می‌کنند تا استخوان‌سازی صورت گیرد و استخوان‌ها به هم نزدیک شوند سپس ادامه می‌دهند. با توجه به این‌که فرآیند جراحی افزایش قد طولانی مدت است برای هر یک سانتی‌متر در سن بلوغ، حدود یک ماه و برای سنین بالاتر یک ماه و نیم طول می‌کشد؛ بنابراین در سن بلوغ رشد استخوانی بیشتری دارند و نتیجه بهتری حاصل می‌شود.

با توجه به این‌که افرادی که تمایل به افزایش قد دارند، بیشتر در سنین ۱۵ تا ۲۵ سال هستند، تحت تاثیر تبلیغات افزایش قد مانند برچسب، کفی، قرص، آمپول و… قرار می‌گیرند حال آن​که این روش‌ها از نظر​علمی تائید نشده‌اند.

کسانی که به دلیل هورمونی مشکل کوتاهی قد دارند باید در سن رشد، داروی هورمونی که پزشک غددشان تجویز کرده مصرف کنند، در غیر این‌صورت صفحه رشدشان بسته می‌شود؛ ولی کسانی که مشکل غدد ندارند و تنها برای افزایش قد از داروهای هورمونی استفاده می‌کنند، به لحاظ پزشکی توصیه نمی‌شود.