ورزش بانوان؛ هشدارها، نگرانی‌ها و محدودیت‌ها

زنان نبض جامعه هستند و توجه به ورزش آنها به عنوان ضامن تندرستی نقش مهمی در حفظ و پایداری سلامت کل جامعه دارد و بی‌توجهی به فعالیت و تحرک این افراد و استفاده از برنامه‌های غلط ورزشی و غذایی، بیماری‌ها و مشکلات فراوانی را برای آنها به وجود می‌آورد که بعضا جبران آنها غیر ممکن و یا در برگیرنده هزینه بالایی خواهد بود.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، رشد ورزش بانوان در قرن بیستم و به خصوص از دهه ۴۰ میلادی که بحث برابری جنسی مطرح شد، در دنیا مورد توجه قرار گرفت. البته ورزش بانوان در کشور ما به خاطر شرایطی مثل مسایل ملی، مذهبی و فرهنگی ، اوضاع کاملا متفاوت است. در این شرایط برای حضور بانوان مسلمان در عرصه‌های بین‌المللی به مراتب سخت‌تر از دیگران است، اما به طور کلی آنچه که مشخص است رشته‌هایی مثل بوکس، کشتی و وزنه‌برداری طرفداران کمتری در بین زنان دارد و آنها بیشتر به رشته‌های کم برخورد و ورزش‌هایی مثل ژیمناستیک، شنا و پاتنیاژ روی می آورند.

ورزش بانوان در ایران و آمارهایی که جدی گرفته نمی‌شود

– دکتر پویا دانشور، متخصص پزشکی ورزشی درباره وضعیت سلامتی زنان ایران و میزان فعالیت‌های ورزشی آنها به ایسنا گفت: ۷۰ درصد زنان کشور ما از فقر حرکتی رنج می‌برند و تنها ۳۰ درصد آنها از فعالیت فیزیکی مناسب بهره‌مند هستند. بنابر آمار وزارت بهداشت و درمان، بالغ بر ۵۰ تا ۷۰ درصد خانم‌ها دچار چاقی و اضافه وزن هستند و ۳۰ درصد آنها هم از چربی خون بالا رنج می برند، تفاوت‌های فیزیولوژیکی زنان، کم خونی، مستعد بودن در برابر آسیب‌ها به خصوص بیماری‌های استخوانی، مفاصل و پوکی استخوان، عارضه‌های پس از بارداری و زایمان و عوامل دیگر باعث شده است که در زنان نیاز به ورزش و فعالیت ، بیشتر احساس شود و در صورت بی‌توجهی به فعالیت‌های بدنی و تحرک مشکلات و صدمات جبران ناپذیری را به زنان جامعه تحمیل می‌کند. وی بروز این مشکلات را مربوط به جدی نگرفتن ورزش دانش‌آموزان دختر در سن پایین و در محیط خانواده و مدرسه می‌داند: متاسفانه ورزش دختران در سنین رشد و ورود به مدرسه جدی گرفته نمی شو د و نهادهای علمی هم برنامه‌ای برای ارتقای سطح ورزش در مدارس ندارند وهمین بی برنامگی باعث شده که ۸۰ درصد دانش‌آموزان مشکلات قامتی پیدا کنند.

رسیدن به وزن ایده‌آل؛ از رویا تا واقعیت

– حدود ۲۰ میلیون از زنان جامعه از چاقی و اضافه وزن رنج می‌برند و همین اضافه وزن منشا بسیاری از بیماری‌ها و ناهنجاری‌ها در این قشر از جمعیت فعال کشور شده است. درصد بالایی از زنان دچار اضافه وزن هم برای رسیدن به وزن ایده‌آل به باشگاه‌های بدنسازی مراجعه می‌کنند و با به کارگیری برنامه‌های تمرین متفاوت، باز هم به هدف خود نمی‌رسند. دکتر سعید نیکو خصلت ، ‌متخصص بدنسازی در گفت و گو با ایسنا، درباره این مساله گفت: زنانی که برای کم کردن وزن به باشگاه‌ها مراجعه می‌کنند، ممکن است در طول دوره ورزش رشد عضلانی پیدا کنند و از میزان چربی‌های بدنشان کاسته شود، اما وقتی روی تراز و قرار می‌گیرند، کاهش وزن را حس نمی‌کنند و فرد گمان می‌کند تغییری در چربی‌های بدنش حاصل نشده است. امروزه برای دستیابی به میزان کاهش چربی، تست‌های پیشرفته‌ای وجود دارد که زنانی که ورزش می‌کنند، می‌توانند از آنها برای آگاهی از کم شدن وزن خود استفاده کنند. تفاوت‌های فیزیولوژیکی زنان با مردان باعث شده است که توانمندی چربی سوزی این افراد هم با یکدیگر متفاوت باشد. نیکو خصلت در این زمینه اظهار کرد: زنان نسبت به مردان با مصرف انرژی کمتر، کار بیشتری می‌توانند انجام بدهند، بنابراین وقتی ورزش می‌کنند توانمندی چربی سوزی کمتری نسبت به مردان دارند و برای رسیدن به وزن ایده‌آل یا باید از میزان غذای مصرفی خود کم کنند و یا فعالیت ورزشی را افزایش بدهند که همین افزایش فعالیت ممکن است تعادل هورمونی آنها را به هم بزند و باعث بروز بیماری‌هایی مثل پوکی استخوان در آینده شود.

وی افزود: تحقیقاتی که در زمینه ورزش زنان و رابطه‌اش با میزان کاهش وزن انجام شده ، نشان داده است که زنان با این که انرژی زیادی در حین فعالیت مصرف می‌کنند، وزن‌شان کم نمی‌شود و این سوال به وجود می‌آید که این میزان انرژی از کجا تامین شده است؟ در تحقیقات انجام شده مشخص شده است که این انرژی از سوخت و ساز استخوان‌ها ، هورمون‌ها و فعالیت سیستم‌ ایمنی بدن تامین شده که فرد نه تنها لاغر نمی‌شود، بلکه با ضعف سیستم‌ ایمنی و تحلیل رفتن استخوان‌ها به انواع بیماری‌ها و پوکی استخوان دچار می‌شود. برای این که این افراد بتوانند به وزن مناسب برسند و از فواید ورزش در زندگی بهره‌مند شوند، لازم است یک برنامه دراز مدت برای خود در نظر بگیرند و با تلفیق یک برنامه غذایی مناسب و فعالیت‌های ورزشی سبک زندگی خود را به شیوه‌ای طراحی کنند که از انواع بیماری‌هایی که ناشی از اضافه وزن و فقر حرکتی هستند در امان بمانند.

سرانه فضای ورزشی مخصوص زنان، یک اصل فراموش شده

با توجه به این که به ورزش بانوان در ایران آن طور که شایسته است توجهی نمی‌شود، ایجاد فضاهای تفریحی و ورزشی هم در اولویت مدیران و مسئولان مرتبط نیست و شرایطی فراهم نشده است که این افراد اوقات فراغت خود را در محیط‌های استاندارد و با وسایل و دستگاه‌های ورزشی مناسب بگذارنند. دکتر دانشور در این باره خاطر نشان کرد: سرانه فضای ورزشی در ایران برای زنان یک پانزدهم استاندارد جهانی بوده که آمار بسیار تکان دهنده ای است. در مطالعاتی که انجام شده، استانداردهایی که برای ورزش و فعالیت جمعیت زنان جوان ایران در نظر گرفته می‌شود معادل قابلیت‌های زنان ۵۰ ساله فرانسوی است که نشان دهنده بروز پیری زودرس در زنان در اثر فقر حرکتی است.

این متخصص پزشکی ورزشی اظهار کرد: بسیاری از باشگاه‌های بدنسازی فعال در ایران فقط سانس مردانه دارند و آنهایی که سانس زنانه دارند معمولا ساعت‌های صبح را به زنان اختصاص می‌دهند و زنان شاغل را جز کسانی که به ورزش و تحرک نیاز دارند، به حساب نمی‌آورند. مثلا خانمی که شاغل و پشت میزنشین است، ساعت و مکان مناسبی برای ورزش ندارد، در حالی که همین گروه به خاطر نوع سبک زندگی‌شان، نیاز اساسی به ورزش دارند و آمارها هم نشان می‌دهد که ۶۰ درصد زنان بر اثر سکون و پشت میز نشینی مشکلات قامتی پیدا می‌کنند. فضای ورزشی مدارس دخترانه هم از استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد و بیماری‌های ناشی از فقر حرکتی، فشار خون، چربی خون، استرس و حتی سرطان که در بزرگسالی گریبانگیر زنان می‌شوند ناشی از همین بی‌توجهی به ورزش دانشجویان گفت: در جلسه‌ای که چند ماه پیش با روسای دانشگاه‌ها داشتیم مشخص شد که در طول چهار سال تحصیل دانشجویان در دانشگاه، تنها دو واحد تربیت بدنی در دو ترم ارائه می‌شود، در حالی که در تمام دنیا، در همه دوره‌های تحصیلی تا دانشگاه، دختران در محیط‌های آموزشی هر روز بخشی از ساعات خود را به ورزش اختصاص می‌دهند. بر این اساس در ایران هم باید مکان‌هایی را برای فعالیت این قشر اختصاص داد که مطابقت با معیارهای مذهبی و ملی جامعه ، نیاز ورزشی زنان و دختران را تامین کند.

دکتر نیکو خصلت هم درباره فعالیت ورزشی دختران و اهمیت آن در سلامت این افراد در بزرگسالی تاکید کرد: باید زمان فعالیت ورزشی دختران را از همان سنین کودکی افزایش داد و به جای اهمیت دادن به درس‌های تئوری، آنها را به سمت کارهای عملی و خلاقیت سوق داد. اگر برنامه‌ریزی ورزشی در کشور ما به گونه‌ای باشد که دانش‌آموزان دختر هفته‌ای سه جلسه تمرین داشته باشند. علاوه بر شادابی و سلامتی جامعه و کاهش بیماری‌های جسمی و روحی، نسل آینده جوان و سالمی خواهیم داشت. همچنین توجه به مربیان ورزشی در دانشگاه‌ها، دبیرستان‌ها و باشگاه‌های ورزشی هم اهمیت بالایی دارد. بهره گیری از افراد متخصص در زمینه تربیت بدنی، سلامتی و تندرستی را به زنان جامعه هدیه می‌کند و سرانه هزینه‌های درمانی را به مقدار قابل توجهی کاهش می‌دهد.

تجویز «شیشه» و داروهای روانگردان در باشگاه‌های ورزشی زنانه

برخی از زنانی که با هدف لاغری به باشگاه‌های ورزشی مراجعه می‌کنند، هر دارویی که برایشان تجویز می‌شود را مصرف می‌کنند، غافل از این که همین داروها اعتیادآور بوده و بلای جان این افراد می‌شوند. دکتر دانشور درباره این داروها و عوارض خطرناک آنها تصریح کرد: مدتی است داروهایی در باشگاه‌های ورزشی برای زنانی که با هدف تناسب اندام و کاهش وزن مراجعه می‌کنند، تجویز می‌شود که در واقع در بررسی‌های مشخص شده که مشتقات ماده مخدر شیشه است و علائمی مثل بی‌اشتهایی و بی‌خوابی را پدید می ‌آورد و به سرعت باعث کاهش وزن می‌شود. توجه به این که نکته ضروری است که لاغری در چند هفته‌ میسر نیست، مگر با داروهای بسیار خطرناکی مثل شیشه و روانگردان‌ها. رژیم‌هایی غلط غذایی و برنامه‌های تمرینی نامناسبی هم که در این مراکز ارائه می‌شود، تاثیر بسیار نامناسبی برای سلامتی افراد دارد و آنها را به وابستگی‌های روانی به این داروها وا می دارد.

علاوه بر این مصرف قرص‌های چربی سوز هم در بین زنان شیوع پیدا کرده و مصرف آنها عوارض بسیاری را پدید آورده است. دکتر نیکو خصلت در این باره اظهار کرد: مصرف قرص‌های چربی سوز با هدف لاغری توصیه نمی‌شود و بهتر است با تغذیه مناسب و ترکیب آن با فعالیت‌های بدنی به هدف خود برسند. مصرف این قرص‌ها علاوه بر ایجاد وابستگی روانی،‌ عوارض جسمی و روحی زیادی را در پی دارد. به طور کلی به علت شرایط خاص بدنی و هورمونی این افراد به آنها توصیه می‌شود بی‌جهت دارویی را مصرف نکنند.

این داروها سالانه هزینه‌های مالی و دلاری زیادی را به کشور تحمیل می‌کند، در صورتی که کشور ما یکی از پایه‌گذاران طب سنتی در دنیاست که توجه به این حیطه می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات سلامتی افراد را درمان کند.

وی همچنین درباره این تصور که کار کردن با وزنه در خانم‌ها باعث حجیم شدن عضله‌ها و نامتناسب شدن اندامشان می‌شود، گفت: این تصور، تصور اشتباهی است. حجیم شدن عضلات در زنان تنها با مصرف مکمل‌های غذایی ویژه و طی چندین سال اتفاق می‌افتد و با وزنه زدن اندام فرد از شکل طبیعی خود خارج نمی‌شود. تمرینات وزنه با چربی سوزی و عضله سازی نقش مهمی در سلامت زنان دارند، به شرطی که مستمر باشد و پنج جلسه در هفته‌ انجام شود.

سلامتی و تندرستی در گرو ورزش متعادل دل و تغذیه مناسب

انتخاب ورزش مناسب و برنامه غذایی صحیح و منطبق بر ویژگی‌های جسمی فرد می‌تواند در سلامتی و رسیدن به وزن ایده‌آل زنان تاثیر بسزایی داشته باشد و اگر همراه با نظر متخصصان و کارشناسان باشد، از بروز بسیاری از بیماری‌های خطرناک در زنان جلوگیری می‌کند. دکتر نیکو خصلت بهترین ورزش را برای زنان ورزش متعادل و بدون خستگی و گرسنگی مفرط می‌داند و معتقد است : هدفگذاری منطقی در ورزش و متوسط بودن آن می‌تواند به سلامت افراد کمک کند . به عنوان مثال خانمی که می‌خواهد وزن خود را ۱۰ کیلو کم کند، باید یک پروسه شش تا هفت ماهه را برای این کار در نظر بگیرد. رسیدن به وزن مناسب در دو، سه ماه امکانپذیر است، اما در همین مدت کم با عضله سوزی و گرفتن رژیم‌های سخت بدن ضعیف شده و مستعد ابتلا به چاقی و بیماری‌های دیگر در آینده می‌شود و عوارض خطرناکی را در پی خواهد داشت.

مراجعه به مراکز مجاز داروها و مکمل‌های غذایی و بهره مندی از نظر کارشناسان هم در این زمینه کمک بسیاری به افراد می‌کند. دکتر دانشور در این زمینه خاطر نشان کرد: باید مراکز مجازی را برای عرضه و فروش هر محصول دارویی و مکمل غذایی در نظر گرفت و رژیم‌های مجاز غذایی را با برنامه تمرینی مناسب و با مشورت پزشکان، کارشناسان و متخصصان تغذیه که مدرک مربیگری یا علوم ورزشی دارند طراحی کرد و برای حدود ۲۰ میلیون از زنان جامعه دچار اضافه وزن و چاقی هستند. اگر به اندازه کافی داروخانه موادمجاز و اماکن ورزشی و برنامه‌های تغذیه‌ای مناسب نداشته باشیم ، مراکز غیر مجاز به فعالیت خود ادامه می‌دهند و سلامت زنان جامعه را به خطر می‌اندازند.

به گزارش ایسنا، ورزش زنان باید جدی گرفته شود. نخست اینکه مادران سالم، تندرست، شاداب و فعال کودکانی با خصوصیات بهتر فیزیولوژیکی به دنیا می‌آورند و در وهله‌ی دوم یک مادر مطلع به اهمیت ورزش و فعالیت جسمانی بهتر می‌تواند به فرزندش راه سالم زیستن و تندرست زندگی کردن را با ورزش بیاموزد.