آشنایی با قلعه کرشاهی

از شاهکارهای معماری دوران مشروطه (قاجار) دژ زیبای کرشاهی یا قلعه دزدها بادرود است که در قسمت شرقی شهرستان آران و بیدگل و شمال شهر ابوزیدآباد نزدیکی ارتفاعات کوه یخ آب در استان اصفهان قرار دارد. این بنا کاملأ با خشت خام احداث گردیده ودارای ۵ برج بزرگ دیده بانی است .
قلعه دارای غرفه‌ها واتاقکهای تودرتواست ودور تادور آن را خندق بزرگ باروش مهندسی زیبائی بنا کرده اند تااز نفوذ دشمن به آن جلوگیری شود .
قلعه کرشاهی یا گهر شاهی که در اصطلاح محلی به «قلعه کر» نامور است.
این قلعه در کویری به نام پشت ریگ (بند ریگ) و حاشیه غربی کوههای یخ آب قرار گرفته و از نزدیکترین آبادی ٢٣ کیلومتر فاصله دارد .
شالوده بنای این قلعه به قبل از اسلام باز میگردد و در دوره‌های مختلف از جمله در زمان حمله مغول بازسازی شده تا جلوی پیشروی دشمن که از راه کویر قصد حمله به نواحی مرکزی ایران را داشت ، گرفته شود .
از آن زمان به بعد بارها مورد استفاده حاکمان و راهزنان وشورشیان قرار گرفته ، وآخرین بار توسط حسین کاشی ، از شورشیان اواخر دوره قاجار بازسلزی میشود که هنوز هم آثار گلوله‌های توپ نیروهای دولتی بر دیوارهای قلعه نمایان است.
مساحت قلعه بهمراه محوطه آن هشت هزار متر مربع و تماما” از خشت ساخته شده و بعد از ارگ بم ،بزرگترین بنای خشتی ایران محسوب میشود .
بعد از ویرانی ارگ بم در زلزله دیماه ٨٢ ،هم اکنون قلعه کرشاهی بزرگترین بنای خشتی ایران به شمار می‌رود.
این قلعه درزمان حمله مغولها بعنوان پایگاهی برای مبارزه، بخوبی توانست درجنگی نابرابر چند روز مقابل یورش وحشیانه دشمن مقاومت کند.
سربازانی که در زمان حمله با مغولان می‌جنگیدند بعد از رشادتهای فراوان و وارد کردن تلفات سنگین به دشمن ،وقتی لشکر عظیم مغول را می‌بینند که مانند مور و ملخ از هر سو می‌تازند ،ترجیح می‌دهند از داخل قلعه به مبارزه و مقاومت ادامه دهند .
مغولان قلعه را محاصره می‌کنند ولی از همان ابتدا مشخص بود که این بنای مستحکم ، بیدی نیست که با این بادها بلرزد و به راحتی تسلیم شود.
ساختارپیچیده قلعه ،تسخیر آن را دشوار کرده و در طراحی آن ،اصول دفاعی بخوبی پیش بینی شده بود .
حیاط بزرگ میانی قلعه که در میان آن، انبار حوض بزرگی وجود دارد و اتاق‌های شاه‌نشین زمستانی و تابستانی، انبار، اصطبل‌های طویل و بزرگ و برج‌های ستبر و بلند را جانمایی کرده با ترکیب و در هم‌گسیختگی فضاهای مختلف، طراحی منحصر به فرد این قلعه را به رخ می‌کشاند.
دور تا دور قلعه دو دیوار محکم کشیده شده ، و برج‌های دیده بانی که تیراندازان در آن مستقر بودند کمی متمایل به بیرون ساخته شده بود تا به تمام محوطه اطراف اشراف و تسلط داشته باشند.
ضمن اینکه بین دیوار دوم و دیوار اصلی قلعه ،خندق و کانالی به دهانه ۵ متر کنده شده و اگر دشمن از دیوار اول و دوم میگذشت ،در آن خندق زمینگیر می‌شد و فرصتی برای تیراندازان قلعه بوجود می‌آمد تا آنان را از پا در آورند .قلعه ٣ دیوار داشته که دیوار اصلی قلعه بلندتر از بقیه می‌باشد، باقیمانده دیوار اول در ضلع شرقی پابرجاست.
بنابراین قلعه محاصره میشود با این تصور که وقتی آب و آذوقه ساکنان آن تمام شود،
تسلیم خواهند شد. اما غافل از اینکه معماران و سازندگان این شاهکار نظامی ، حتی برای محاصره شدن هم پیش بینی کرده اند و درکویرخشک و بی آب و در چنین دشت وسیعی ،قلعه را در جایی ساخته اند که سطح زمین با سفره‌های آب زیر زمینی ،کمترین فاصله را دارد .بطوریکه با کندن کمتر از پنج متر به آب میرسیدند.
حوضی که اکنون نیز در وسط حیاط قلعه به چشم میخورد ١.۵ متر عمق دارد و تا چند سال پیش ،همیشه پر از آب بوده است .(برکه و آبگیری که در محوطه غربی وجود دارد، هنوز هم کاملا پرآب است و تشنگی مسافران کویر را برطرف میکند).
بارزترین ویژگی این قلعه را می‌توان خاصیت آب‌زایی زمین اطراف و زیر قلعه بیان کرد.
حوض بزرگ میانی قلعه همیشه مرطوب و یا پرآب است که دلیل آن خاصیت زمین و ضخامت کم پوسته زمین با سفره زیرزمینی آن است.
بنابراین انتخاب مکان ساخت قلعه ،در حالیکه میتوانست در هر جای دیگری از کویر ساخته شود ،به نوبه خود ،نشانگر درایت و دانش معماران آن است .
در آن زمان ،در قلعه‌های ایرانی برای مقاومت در برابر محاصره ،خرما و خشکبار ومخصوصا عسل را در کوزه و خمره‌های بزرگ نگهداری می‌کردند و با استفاده مقدار کمی از آن ،انرزی مورد نیاز بدن خود را به خوبی تامین می‌کردند و بدین ترتیب برای چندین سال آذوقه داشتند . (عسل طبیعی فاسد نمیشود ،در اهرام مصر مقداری عسل از ٣۵٠٠ سال پیش یافت شد که کاملا” سالم و قابل استفاده بوده ) .
هنگام محاصره ،سربازان از تونل‌های مخفی که از داخل به خارج قلعه کنده شده بود ،شبانه به دشمن شبیخون می‌زدند و تعدادی از آنان را می‌کشتند .
مسیر دسترسی به قلعه:
پس از عبور از شهر ابوزیدآباد از مسیر کاشان، به روستایی به نام قاسم  آباد می‌رسید.
بعد از ورود به روستا و گذر از آن، راه خاکی به سمت شمال وجود دارد که پس از طی مسافت ۳۰ کیلومتر به قلعه کرشاهی می‌رسید.