گردشگری درمانی و بهداشتی امروزه از رو به رشدترین بخش‌های صنعت گردشگری جهان است که باعث شده سازمان‌های دست‌اندرکار و کشورهای علاقمند به توسعه‌ی گردشگری توجه خود را به این بخش از صنعت توریسم جلب و برای آن برنامه‌ریزی کنند.
زندگی صنعتی در بیشتر کشورهای دنیا الزاماتی را با خود همراه دارد و نیازهایی را نیز برای مردم جوامع مختلف ایجاد کرده است.
امروزه تمایل مردم برای تناسب اندام، استفاده از منابع طبیعی و ویتامین‌ها، کاهش درد، تسلط بر استرس و افزایش سلامت روح و روان و جسم بسیار چشمگیر است.
به همین دلیل است که در نقاط مختلف جهان روشهای درمانی طبیعی مانند استفاده از چشمه‌های آب‌گرم بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد و تمامی اقشار مردم اعم از کم درآمدها و پردرآمدها به سمت این نوع از گردشگری تمایل دارند.
چشمه‌های آب‌گرم محل‌هایی مناسب برای ایجاد اقامتگاه‌های توریستی است که با ایجاد مراکز تفریحی و ارائه سرویس‌ها و امکانات در این نقاط می‌توان آنها را به مقاصد گردشگری درجه اول برای گردشگران تبدیل کرد، زیرا هم‌زمان هم، لحظه‌هایی مفرح و پرهیجان خواهند داشت و هم به سلامت و آرامش دست می‌یابند.
علاوه بر این جاذبه‌های طبیعی و روشهای درمانی توریسم درمانی به دلایل اقتصادی نیز مورد توجه قرار می‌گیرد، زیرا که صادرات خدمات پزشکی یک اصل شناخته شده برای تقویت ساختار بهداشت و درمان کشورها است.
دولت جمهوری اسلامی ایران براساس برنامه‌ریزی‌های خود باید تا پایان برنامه‌ی چهارم توسعه،۳۰ درصد از نیازهای درمانی و بهداشتی کشور را از طریق صدور کالا، خدمات پزشکی و توریسم درمانی فراهم کند.
علاوه بر نیاز به صدور کالا و خدمات پزشکی درآمد توریسم درمانی نیز می‌تواند برای کشورها خصوصا کشورهای آسیایی که به حرکت در روند توسعه می‌اندیشند وسوسه‌انگیز باشد.
این درآمد باعث شده است که برخی کشورهای آسیایی چون سنگاپور، تایلند و هند به طور چشمگیری در حال تبلیغ سرویس‌های درمانی خود در میان بیماران جهان باشند.
درباره‌ی گردش مالی حاصل از توریسم درمانی آماردقیقی وجود ندارد، اما براساس آمار بهداشت جهانی، سالانه حدود ۵۰ میلیارد دلار، صرف درمان بیماران منطقه، در کشورهای اروپایی و آمریکایی میشود که جذب درصدی از این مبلغ می‌تواند تاثیر چشمگیری در اقتصاد گردشگری کشورهای آسیایی داشته باشد.
● ساختار برنامه‌ریزی برای توریسم درمانی
توریسم درمانی را می‌توان به عنوان امری بین دستگاهی دانست که به علت داشتن متولیان متعدد نیاز به هماهنگی بیشتر دارد.
سازمان میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت امور خارجه و وزارت رفاه از جمله دستگاههایی هستند که با توجه به حوزه‌ی اختیارات خود هر کدام به نوعی در این موضوع تصمیم‌گیرنده محسوب می‌شوند.
شورای سیاستگذاری گردشگری سلامت در سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با ریاست معاون گردشگری سازمان مشغول به فعالیت است.
این کمیته با حضور نمایندگان تام‌الاختیار سازمان رفاه تامین اجتماعی، وزارت بهداشت، معاونت گردشگری، مدیرکل دفتر طرح‌های توسعه و سرمایه‌گذاری، دبیر ستاد گردشگری سلامت (توریسم درمانی)، سرپرست دفتر بازاریابی و تبلیغات، عضو و نماینده‌ی رئیس و مدیرکل تجهیز منابع و بودجه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تشکیل شده است.
سیاستگذاری کلان نظام توریسم درمانی با همکاری تمامی نهادهای ذی‌ربط، تنظیم قوانین مورد نیاز با توجه به مصوبات بین‌المللی که در این زمینه وجود دارد، کسب درآمدهای ارزی برای کشور از طریق ارائه خدمات پزشکی به گردشگران، به وجود آوردن همکاری‌های بین بخشی و درون‌بخشی در خصوص توسعه‌ی توریسم درمانی، ساماندهی بیماران داخلی که برای درمان به خارج از کشور سفر می‌کنند و طراحی و برنامه‌ریزی استراتژیک منطبق با چشم‌انداز افق ۲۰ ساله‌ی کشور در این بخش، از اهداف شورای سیاستگذاری گردشگری سلامت است.
وزارت بهداشت نیز در زیرمجموعه معاونت درمانی خود، مدیریت توریسم درمانی تشکیل داده است که در حال حاضر مشغول برنامه‌ریزی و هماهنگی در معاونت درمانی این وزارتخانه و دیگر دستگاههای مسئول است.
● اقدامات وزارت بهداشت
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای توسعه‌ی توریسم درمانی برنامه‌هایی در نظر دارد که هنوز در مرحله‌ی تصویب در ساختار داخلی وزارتخانه و رایزنی با دستگاههای دیگر است.
تهیه‌ی طرح جامع توریسم درمانی کشور یکی از این برنامه‌هاست که هنوز به نتیجه نهایی نرسیده است.
بخشی از مقررات این طرح در معاونت سلامت وزارت بهداشت قابل تصویب است، و بخشی دیگر که مستلزم تکالیف قانونی است باید به تصویب هیأت دولت برسد. پاره‌ای از آنها نیز مستلزم تفاهم دستگاههای دست‌اندرکار در این امر است.
تلاش برای جذب بیمار، فراهم شدن مقدمات ورود بیمار به ایران، نظارت بر مراکز درمانی و جمع‌آوری آمار بیماران از جمله جزئیات این طرح وزارت بهداشت است.
در صورت نهایی شدن طرح، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی که بیماران خارجی را درمان می‌کنند موظف می‌شوند که مشخصات بیمار را به وزارت بهداشت اعلام کنند.
براساس این طرح بیمارستان‌ها و موسسات درمانی فعال در این امر، باید در زمره‌ی بیمارستان‌های درجه یک باشند و مجموعه‌ای از سرویس‌های مناسب درمانی را نیز ارائه دهند.
پس از اجرای این طرح، مجموعه‌ای از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی که دارای شرایط پذیرش بیمار خارجی باشند، به بیماران خارجی معرفی می‌شوند.
یکی دیگر از برنامه‌های در دست اقدام در وزارت بهداشت، صدور ویزای درمانی بوده است که در صورت موافقت وزارت امورخارجه با صدور آن، امتیازاتی برای افراد دریافت‌کننده این ویزا در نظر گرفته میشود.
صدور سریعتر ویزا، و طی تشریفات قانونی فرودگاه در زمان کمتر ازجمله امتیازات این ویزاست.
● اقدامات سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری
تهیه‌ی طرح جامع گردشگری سلامت از جمله اقدامات انجام شده در مجموعه‌ی ستاد گردشگری سلامت سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری است.
این طرح با هدف سیاستگذاری‌های کلان در زمینه‌ی توریسم درمانی، استفاده از پتانسیل‌های بالقوه نظام بهداشت و درمان، ایجاد امکانات قوی بازاریابی بین‌المللی به‌منظور توسعه و تجهیز توریسم درمانی و… تهیه و تدوین شده است.
حضور در نمایشگاه‌های خارج از کشور به‌خصوص در کشورهای حوزه‌ی خلیج‌فارس از دیگر اقدامات سازمان بوده است.
ستاد گردشگری سلامت طرح جامع “ایمنی پزشکی توریسم” که براساس قطعنامه نهمین اجلاس سازمان جهانی توریسم تدوین شده است را نیز در دستور کار خود دارد.
از دیگر برنامه‌های این ستاد، ایجاد زمینه‌های لازم برای بیمه‌ی گردشگران ورودی و خروجی از طریق انعقاد تفاهم‌نامه با شرکت‌های بیمه سینا و کارآفرین است که به امضای طرفین رسیده و برای اجرا آماده است.
انجام مطالعات درباره‌ی مراکز آب درمانی و تلاش برای جذب سرمایه‌گذاری برای ساخت این مراکز، از دیگر برنامه‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری است، مشخصات آب‌های درمانی نیز در حال جمع آوری است که قرار است در قالب کتابی تدوین شود.
● رقبا
از جمله رقبای ایران در امر توریسم درمانی در منطقه می‌توان به کشورهای هند، سنگاپور، دبی و اردن اشاره کرد که برای جذب بیماران کشورهای آسیایی مشغول برنامه‌ریزی هستند.
سنگاپور یکی از مقاصدی است که بسیاری از بیماران برای انجام جراحی‌های مهم به آن می‌اندیشند و هر سال حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر با اهداف درمانی به این کشور سفر می‌کنند.
جراحی‌های مهمی مانند قلب باز، روبوتیک و سلول‌های بنیادی در این کشور به‌طور روزمره در حال انجام است، اما جالب اینجاست که سنگاپور در حال حاضر باید با تایلند، هند و مالزی به رقابت بپردازد، زیرا این کشورها با ارائه خدمات مشابه با قیمت‌های کمتر تهدیدی برای سنگاپور محسوب می‌شوند.
به طور مثال جراحی قلب در سنگاپور هزینه‌ای بیش از ۱۶ هزار دلار دارد که همین عمل را در هند می‌توان با نصف این قیمت انجام داد و پیش‌بینی میشود در آینده‌ای نزدیک دبی نیز تبدیل به تهدید بزرگی برای این کشور باشد.
هند در حال حاضر یکی از کشورهای پیشتاز گردشگری درمانی است و احتمال می‌رود که تولیدکنندگان بخش خدمات درمانی این کشور و مقامات دولتی در دومین نمایشگاه گردشگری درمانی که در لندن برگزار میشود، هندوستان را به عنوان مقصد گردشگری و خدمات درمانی جهان معرفی کنند.
بر اساس اعلام مسئولان خدمات درمانی هند، تعداد بیماران خارجی این کشور نسبت به سال گذشته حدود ۷ تا ۹ درصد رشد داشته است. براساس این گزارش‌ها با رشد ۳۰ درصد سالانه در گردشگری درمانی حدود ۲/۲ بیلیون دلار درآمد حاصل میشود.
● جاذبه‌ها و امتیازات ایران برای توریسم درمانی
یکی از جاذبه‌ها و امتیازات ایران برای توریسم درمانی در حوزه‌ی آب درمانی است، به طوری که در حال حاضر بیش از ۱۰۰۰ چشمه آب‌معدنی شناسایی شده است.
قیمت ارزان خدمات پزشکی به نسبت دیگر کشورهای منطقه از جمله دیگر مزایای ایران برای فعالیت در حوزه‌ی توریسم درمانی محسوب شده است.
● وضعیت فعلی توریسم درمانی
به دلیل نبود نظام جامع و هماهنگ توریسم درمانی کشور، و باتوجه به اینکه این بیمارستان‌ها درحال‌حاضر موظف نیستند تعداد بیماران خود را به وزارت بهداشت گزارش کنند، آمار دقیقی از بیماران خارجی که در ایران درمان می‌شوند، وجود ندارد.
آمار دقیقی از کسانی که به قصد معالجه یا استفاده از مراکزی مانند مراکز آب درمانی به ایران سفر می‌کنند نیز وجود ندارد، اما به گفته‌ی مسئولان، معمولا سالانه ۲۰ هزار گردشگر از اتباع حاشیه‌ی خلیج فارس و عراق، به قصد درمان به شهرهای مختلف ایران سفر می‌کنند.
درمان بیماری‌هایی نظیر ناباروری، جراحی پلاستیک و زیبایی و همچنین کاشت دندان و جراحی لثه، مهمترین جاذبه‌های درمانی ایران برای خارجی‌ها است و اکثر مراجعه‌کنندگان به مراکز درمانی ایران از کشورهای منطقه هستند.
در حال حاضر بیمارستان‌های میلاد تهران، بنت‌الهدی مشهد، رضوی مشهد و نمازی شیراز در امر توریسم درمانی فعال هستند.
● زیرساخت‌ها و امکانات لازم
وجود چند سازمان تصمیم‌گیر درباره‌ی توریسم درمانی، ضرورت ایجاد یک ساختار و نظام جامع برای توریسم درمانی را ضروری می‌کند.
هر یک از دستگاههای دست‌اندرکار در این موضوع دیدگاه‌ها و مطالباتی دارند، که نبود یک نظام جامع برخی از این دیدگاه‌ها را دچار تعارض می‌کند.
از دیدگاه مسئولان وزارت بهداشت تغییر در برخی قوانین و تصویب قوانین مورد نیاز نیز از دیگر اولویت‌های مورد نیاز برای رشد این بخش از توریسم کشور است.
وجود قوانین موردنیاز برای دریافت خسارت پزشکی از جمله این قوانین است. در کشور ما قوانینی برای دریافت خسارت پزشکی وجود دارد که باتوجه به حقوقی و قضایی بودن این موضوع برای توریسمی که می‌خواهد مدت زمان مشخصی را در ایران سپری کند، طی کردن این سیکل، زمان‌بر و دشوار است و نیاز به وضع قوانین خاص دارد.
یکی دیگر از تسهیلات موردنیاز برای افرادی که برای درمان به کشور سفر می‌کنند، داشتن ویزای درمان است تا بتوانند بدون طی تشریفات وارد کشور شوند. از سوی دیگر وضع قوانین مشخص، نظارت دستگاههای مسئول بر امر توریسم درمانی کشور و پاسخگویی دستگاههای رسمی در قبال این موضوع را تسهیل می‌کند.
با وجود این قوانین مشخص، بیمارستان‌ها موظف به ارائه آمار بیماران خارجی خود می‌شوند و وجود این آمار برنامه‌ریزی را برای دستگاههای مسئول امکان‌پذیر می‌کند.
ایجاد تسهیلاتی که بیماران بتوانند دوران نقاهت پس از بیماری خود را به گردش در ایران بپردازند نیز از جمله مواردی است که نیاز به هماهنگی دستگاههای مسئول و ساخت مکان‌ها و مجتمع‌های خاص دارد.
علاوه بر نیازهای مورد اشاره، مراکز آب درمانی و چشمه‌های آب گرم طبیعی کشور نیز جهت جذب توریست نیاز به سرمایه‌گذاری‌های ویژه‌ای دارند. زیرا این چشمه‌ها با وضعیت فعلی نمی‌توانند موفقیت چندانی در جذب گردشگران داشته باشند.
منبع : مسافران
خانواده
سرگرمی
سفر وگردشگری
سلامت
فرهنگ و هنر
موبایل
وبلاگ نویسان
ورزش
