هر چندکه مظاهر تکنولوژی از بکر بودن زندگی عشایری کاسته است و آن را تحت تاثیر قرار داده است،اما همچنان کوچ نشینان بسیاری از سنتها و ارزشهای اصیل ایرانی را حفظ کرده اند و دیدنیهای زندگی عشایر کشور می تواند جذابیتهای بسیاری برای گردشگران داخلی و خارجی داشته باشد و به صنعت توریسم کشور کمک کند هر چند که تا کنون اقدامات مناسب در این زمینه از سوی سازمان گردشگری صورت نگرفته است.
در دامنه کوههای سرسبز و دشت های پهناور کوچ نشینان عشایر ,طبیعت را زندگی می کنند. طبیعت روح نواز دشت و کوهستان به همراه تصویری هفت رنگ از چادرهای سفید که مردانی در آن اتراق کرده اند و زنانی زیبا با دامنهای پرچین و رنگارنگ,در اطراف آنها مشغول به کار و فعالیت هستند, دل بیننده را به مهمانی رنگها می برد .طبیعت سرسبز، گوسفندان ایل و بزغاله های زیبای نورسیده آنها را در دامن خود می پرورد و نوای زنگوله های این موجودات به همراهی صدای خلخال پاهای زنان عشایر سمفونی کوچ ایل را با هم می نوازند.
گردشگری و کوچ نشینان
با توجه به سبک زندگی امروز و پیشرفت صنت و تکنولوژی زندگی در دامان طبیعت می تواند برای بسیاری از مردم جالب و دیدنی باشد.از آنجا که زندگی عشایری در بسیاری از کشورها از بین رفته، خود این موضوع کنجکاوی بسیاری از گردشگران را جلب میکند تا با این نوع زندگی آشنا شوند. موضوع دیگر اینکه عشایر ایران به همراه افغانستان، تاجیکستان، چین، شمالغربی آفریقا و کوههای کلیمانجارو تنها عشایری هستند که کوچ عمودی(از کوه به دشت و برعکس) دارند و همین دست و پنجه نرم کردن با طبیعت متفاوت، شیوه خاصی از سبک زندگی را برایشان پدید آورده که منحصر به فرد و در نوع خود مترقی و شگفتانگیز است.
زندگی این عشایر با طبیعت آمیخته است.آنها به سادگی اجداد و شبکه عشایری خود، اعم از ایل و طایفه و تیره و تش و اولاد و خانوار را میشناسند. در جامعه عشایری دامها اسم دارند.
در میان آنها بدهکاری نشانه فقر نیست، بلکه شاخصه رونق زندگی است.قوانین نانوشتهای دارند که کمتر کسی از آنها تخطی میکند.مرگ در جنگ برایشان افتخار است و ساختار اجتماعیشان گونهای از هرم قدرت را نمایش میدهد.
چادر زدن آنها از تکنیک خاصی تبعیت میکند.طرح قالی و حتی دار قالی شان با نوع دار قالی در جامعه روستایی فرق دارد. موسیقیشان برای خود دنیایی است و عقایدشان در هر قدمی که برمیدارند یا هر سخنی که بر زبان میرانند، نمایان است.در هنگام کوچ و در وقت اسکان و در گرمسیر و سردسیر، شیوههای ویژه برای ادامه حیات در پیش میگیرند.خواص گیاهان دارویی را به همان نسبت میشناسند که وضعیت آب و هوا را در چند روز آینده پیشبینی میکنند.
آنها پشم میچینند و شیر میدوشند و جاجیم میبافند، روغن میگیرند و ماست میزنند، شاهنامه میخوانند ، تفنگچی دارند ، تنبیه میکنند ، مهماننوازند و سنتها را گرامی میدارند، موی بز میریسند و در سیاه چادرهایشان میآسایند.
زندگی عشایری یک دنیای هیجان انگیز و در عین حال پر مشقت است. از آن نوع زندگیهایی که وقتی میبینیمشان، میگوییم خوش به حالشان و با اینحال بیش از چند روز را نمیتوانیم با نوع زندگی آنها سر کنیم.
گزاف نیست اگر بگوییم اروپاییان برای خوردن یک نان و ماست در چادر عشایر و روی گلیم دستبافت قرمز رنگ و در کنار بره تازه متولد شده که بر سرش دستی بکشند، حاظرند صدها دلار بپردازند.
مهندس داود احمدی اقدم کارشناس امور عشایر آذربایجان شرقی معتقد است باید با ایجاد فضای لازم با قابلیت ها وساز وکارهای اثر بخش و متناسب با ویژگیهای جامعه عشایری, جنبه های مختلف زندگی عشایر در معرض دید عموم قرار داد تا بتوان در زمینه گردشگری و جذب توریست پیشرفت کرد.
وی راه کارهای مناسب برای جذب توریست را چنین بر می شمرد: “فراهم کردن زمینه های لازم برای شناساندن ابعاد مختلف زندگی ایلات وعشایر واقوام ایرانی به اشکال موزه ای – یادمانی ویا زنده ونمایشگاهی ، برگزاری جشنواره فرهنگی ، آئینی ، علمی – پژوهشی مرسوم عشایر ، نمایشگاه هنر و صنایع دستی تولیدات عشایری ومعرفی خدمات ومفاخر عشایر برای دعوت توریست به کشور ضروری است همچنین ایجاد محیط – فضای مناسب برای گردهمایی های تخصصی ، انجام مطالعات وپژوهش های تاریخی ، فرهنگ شناسی ، مردم شناسی ، روان شناسی اجتماعی وجامعه شناسی ایلات وعشایر واقوام از طرق ایجاد بانک اطلاعات تمرکز اسناد و مدارک ومنابع وماخذ ، حداقل در سطح یک پژوهشکده نیز می تواند به شناساندن زندگی عشایر به صورت آکادمیک و علمی کمک کند. فراهم آوردن زمینه عرضه وفروش انواع تولیدات وصنایع دستی ( دست ساخته ودست بافته های ) وآفرینش های هنری عشایر را هم نباید فراموش کرد.از این طریق هم می توان به وضعیت اقتصادی عشایر سامان داد و هم با جذب گردشگران ارز وارد کشور کرد.”
باعنایت به اینکه شیوه زندگی عشایر درمقایسه با جوامع شهری وروستایی کمتر در معرض دگرگونیهای حاصل از تغییر وتحولات اجتماعی – اقتصادی وفرهنگی قرار گرفته است از این جهت عشایر جزو میراث داران وحاملان بخشی از فرهنگ ، ارزشها وسنتهای اصیل ایران زمین هستند .
امروزه بخشهای مختلفی از عناصر وترکیبهای فرهنگی که در اجتماعات عشایری رواج دارند در جوامع شهری وروستایی کارکردهای خود را از دست داده ویا دراثر تماس با مولفه های حاصل از جریان مدرنیزاسیون دستخوش تغییرشده اند . لذا از این جهت بررسی ، شناسایی ، ثبت وضبط ، احیای مجموعه ای از عناصر فرهنگ عشایری بسیار حایز اهمیت است و باید مورد توجه مسئولین امر قرار بگیرد ،چرا که می تواند به توسعه صنعت توریسم وپیشرفتهای اقتصادی نیز کمک کند.