سکته مغزی را بشناسید

این حالت در پی انسداد یا قطع یکی از عروق خونی پیش می‌آید که سبب مرگ سلولهای عصبی شده و مانع رسیدن اکسیژن و مواد غذایی ضروری برای عملکرد سلولها خواهد شد. در بیشتر افراد، هیچ علامت هشداردهنده سکته احساس نمی شود؛ با این حال عوامل متعددی در بروز این بیماری دخیل است.

سکته مغزی عوارض بسیار متعددی دارد. بیش از نیمی از افراد مبتلا به این بیماری دچار عوارض آن می‌شوند که از ۱۰ نفر، یکی به طور کامل بهبود می‌یابد. همچنین باید اشاره کرد که سه چهارم سکته های مغزی در افراد بالای ۶۵ سال اتفاق می‌افتد.

وخامت عوارض به بخش آسیب دیده مغز و اعمالی که کنترل می‌کرده، بستگی دارد. هر چه این قسمت بیشتر از اکسیژن محروم شود، عوارض جدی تر خواهد بود. پس از بروز سکته مغزی، بعضی افراد دچار مشکل در صحبت کردن یا نوشتن می‌شوند و در بعضی دیگر اختلالات حافظه پیش می‌آید. همچنین ممکن است قسمتهایی از بدن دچار بی حسی و فلج شدن کم و بیش جدی گردد.

  اقدامهای فوری پزشکی

اگر اکسیژن حتی برای چند دقیقه به سلولهای عصبی  نرسد، این سلولها می‌میرند و دیگر احیا نمی شوند. همچنین هر چه زمان مراجعه به مراکز درمانی پس از وقوع سکته مغزی کوتاه تر باشد، خطر عوارض جدی آن کمتر خواهد بود.

اما آسیبهای ناشی از محرومیت اکسیژن هر چقدر که باشد، مغز تا حدی توانایی سازگاری پیدا می‌کند. اگر سلولهای عصبی سالم با تمرینات مختلف تحریک شوند، اغلب می‌توانند مسؤولیت سلولهای مرده را بر عهده بگیرند.

  حالتهای مختلف سکته مغزی

سه نوع حمله عروق مغزی تشخیص داده شده است که دو نوع آن به دلیل انسداد عروق مغز پیش می‌آید که شایع تر است و شامل حدود ۸۰ درصد موارد می‌شود. حالت سوم به خاطر خونریزی مغز پیش می‌آید.

– لخته شدن خون در مغز: این حالت عامل ۴۰ تا ۵۰ درصد سکته های مغزی است. زمانی که رگها به خاطر رسوب چربی تنگ تر می‌شوند، لخته خون ایجاد شده و سکته مغزی را در پی دارد.

– آمبولی ( انسداد عروق ) مغز: این حالت نیز حدود ۳۰ درصد موارد سکته مغزی را به خود اختصاص می‌دهد. در این صورت نیز یکی از عروق مغز مسدود می‌شود. با این حال که لخته خون در قسمتی دیگر تشکیل شده و توسط جریان خون به مغز می‌رسد. معمولاً این لخته از قلب یا رگ کاروتئوید در گردن ایجاد می‌شود.

–  خونریزی مغزی: خونریزی عامل حدود ۲۰ درصد موارد سکته های مغزی، اما حالت وخیم تر آنهاست. معمولا فشار خون بالا در طولانی مدت عامل این مشکل محسوب می‌شود، اما ممکن است در نتیجه پاره شدن یکی از رگها نیز بروز کند.

در این صورت افزون بر اینکه بخشی از مغز دچار کمبود اکسیژن می‌شود، خونریزی با ایجاد فشار بر بافتهای دیگر، سلولها را نابود می‌کند. خونریزی ممکن است در مرکز یا کناره های مغز، درست زیر پوشش جمجمه رخ دهد.

ممکن است تخریب یک رگ مغز موقتی باشد و به طور خود به خود بدون بروز عوارض جانبی بهبود یابد. در این صورت معمولاً به آن سکته ناقص اطلاق می‌شود، علایم سکته مانند «سکته واقعی» است، اما در کمتر از یک ساعت برطرف می‌شود. البته سکته ناقص یک علامت هشدار است که باید جدی گرفته شود؛ زیرا ممکن است پیش زمینه بروز  آسیب مغزی جدی تری طی ۴۸ ساعت بعد باشد. در این صورت باید فوری به پزشک مراجعه
 کرد.

  نشانه‌های سکته مغزی

سکته مغزی معمولاً با از کار افتادن بعضی اندامها یا کاهش هوشیاری همراه است، اما ممکن است یک یا چند مورد از نشانه‌های زیر نیز نشان دهنده آن باشند:

– سرگیجه و کاهش ناگهانی تعادل بدن

– بی حسی، کرخی، کاهش حس اندامها یا فلج شدن صورت، دستها، پاها یا نیمی از بدن

– گیجی، اختلال ناگهانی در صحبت کردن یا ادراک

– کاهش ناگهانی دید یا اختلال بینایی در یک چشم

– سردرد ناگهانی خیلی شدید، اغلب همراه با حالت تهوع

در تمام این موارد باید فوری به مرکز فوریتهای پزشکی مراجعه کرد.

  افراد در معرض خطر

– افرادی که سابقه سکته ناقص یا سکته جدی را داشته اند.

– بیماران مبتلا به ناراحتی های قلبی
 ( ناهنجاری دریچه قلب و نارسایی قلبی) و کسانی که اخیراً دچار آنفارکتوس قلبی شده اند. فیبریلاسیون دهلیزی که نوعی از
 ناراحتی های قلبی بوده، بسیار خطرناک است؛ زیرا سبب راکد ماندن خون در قلب می‌شود که به ایجاد لخته های خون منجر می‌گردد. اگر این لخته ها به سمت عروق مغز برود، باعث بروز سکته مغزی خواهد شد.

– افراد دیابتی: دیابت سبب سخت شدن دیواره عروق می‌شود و قدرت بدن در حل کردن
 لخته های خون را کاهش می‌دهد.

– بیماران مبتلا به میگرن

– افراد مبتلا به آپنه خواب ( وقفه تنفس): آپنه سبب افزایش فشار خون و تشکیل لخته های خونی می‌شود.

– کسانی که تعداد بالایی گلبول قرمز در خون آنها تشخیص داده شده است.

– افرادی که یکی از نزدیکان آنها دچار سکته مغزی شده اند.

   عوامل خطر بروز سکته مغزی

مهمترین عللی که سکته مغزی را در پی دارند، عبارتند از:

– پرفشاری خون: این عامل مهمترین علت سکته مغزی شناخته شده است. فشار خون بالا دیواره رگها از جمله رگهای مغز را ضعیف می‌کند.

– کلسترول بالا: مقدار بالای LDL ( کلسترول بد خون) یا تری گلیسیرید در تصلب شریان و سخت شدن دیواره رگها نقش دارد.

اما علل دیگری نیز در بروز این بیماری نقش دارند که عبارتند از:

– استعمال دخانیات: دخانیات سبب سخت شدن دیواره عروق می‌شود. افزون بر این نیکوتین مانند یک محرک قلبی عمل می‌کند و فشار خون را افزایش می‌دهد. در مورد مونواکسید موجود در دود سیگار نیز باید گفت، مقدار اکسیژنی که به مغز می‌رسد، کاهش می‌دهد؛ زیرا به جای اکسیژن به گلبولهای قرمز متصل می‌شود.

– چاقی

– تغذیه نادرست

– بی تحرکی و یک‌جانشینی

– استرس مزمن

– مصرف الکل و مواد مخدر مانند کوکائین

– مصرف قرصهای ضدبارداری بخصوص در خانمهای در معرض خطر و خانمهای بالای ۳۵ سال

– درمانهای هورمونی جایگزین تجویز شده در دوران یائسگی ( تا حد کمی خطر سکته های مغزی را افزایش می‌دهد)

باید خاطر نشان کرد، این عوامل خطر ابتلا به ناراحتی های عروق کرونر را نیز تشدید می‌کند.

    درمان

حمله عروق مغزی یک فوریت پزشکی است که مانند حمله قلبی نیاز به درمان سریع دارد. در این صورت باید بلافاصله با اورژانس تماس گرفت، حتی اگر نشانه‌های سکته پس از چند دقیقه برطرف شود. هر چه درمان
 سریع تر انجام شود، خطر وقوع عوارض کاهش می‌یابد. اولین هدف درمان، کاهش آسیبهای مغز با برقراری دوباره جریان خون در موارد سکته ناقص یا تراوش خون در صورت لخته شدن خون است. اگر سکته شدید باشد، بیمار باید چند روز در بیمارستان بستری شود. همچنین مراقبتهای لازم پس از ترخیص نیز ضروری است. افزون بر این باید حتماً علت سکته تشخیص داده شود.

اگر رگی مسدود شده باشد، تنها دارویی که تجویز می‌شود، فعال کننده «پلاسمینوژن تیسولر» است که نوعی پروتئین خون است و به حل شدن سریع لخته های خون طی یکی دو ساعت کمک می‌کند. برای تأثیر بهتر، دارو باید به شکل تزریق میان عروق در ۳ تا ۵/۴ ساعت پس از سکته انجام شود که استفاده از آن را بسیار کاهش می‌دهد.

اگر علت سکته خونریزی نباشد، معمولاً داروی ضدانعقادی یا ضدپلاکت خون تجویز می‌شود. این دارو به جلوگیری از ایجاد 
لخته های خون در عروق کمک می‌کند. همچنین مانع از بزرگ شدن لخته های ایجاد شده از قبل می‌شود. پس از یک بار سکته، معمولاً پزشک دارویی با دوز پایین تر مانند آسپرین را تجویز می‌کند که باید هر روز در طولانی مدت مصرف شود. در مدت درمان داروهای دیگری نیز لازم است. به عنوان مثال، داروهای ضداسپاسم که اسپاسم های عضلانی را تسکین می‌دهد.

در صورتی که علت سکته مغزی خونریزی باشد، معمولاً داروهای کاهنده فشار خون طی ساعتهای پس از سکته تجویز می‌شود تا خونریزی و خطرهای تکرار آن کاهش یابد. خونریزی ممکن است با حملات صرع همراه باشد که با تجویز داروهای گروه بنزودیازپن ها کنترل می‌شود. همچنین ممکن است پس از آزمایشهای متعدد در مورد علت بروز سکته، عمل جراحی برای بیرون آوردن لخته های خون انجام شود.